دفتر ازدواج وطلاق شرعی آنلاین

لعان یا طلاق ویژه در حقوق اسلامی

چهارمین حکم از احکام مندرج در سوره مبارکه نور، حکم لعان است. لعان یا ملاعنه ویا نفرین زن وشوهر برعلیه یکدیگر از احکام مندرج در قرآن کریم است.

 لعان در لغت به معنای یکدیگر را نفرین کردن است و در اصطلاح نوعی سوگند است که در حقوق اسلامی، در موردی که شوهر، همسر دایمی خود را متهم به زنا کند ویا طفل متولد از او را فرزند خود نداندِ؛ به اجرا گذاشته می شود.

قرآن کریم در آیات ۶ تا ۹ سوره نور، خصوصیات این ملاعنه ومباهله را بیان کرده است.

وَالَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ شُهَدَاءُ إِلَّا أَنْفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ ۙ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ.6  وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كَانَ مِنَ الْكَاذِبِينَ. 7 وَيَدْرَأُ عَنْهَا الْعَذَابَ أَنْ تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ ۙ إِنَّهُ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ. 8 وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَيْهَا إِنْ كَانَ مِنَ الصَّادِقِينَ .9.

و کسانی که همسران خود را متهم به زنا می کنند و بر آنان شاهدانی جز خودشان نباشد، پس هر کدام از آن شوهران باید چهار بار شهادت دهد که سوگند به خدا، او در این زمینه قطعاً راست می گوید. و پنجم این است که [بگوید:] لعنت خدا بر او باد اگر دروغگو باشد. و مجازات را از آن زنی که مورد اتهام قرار گرفته دفع می کند اینکه چهار بار شهادت دهد که سوگند به خدا، آن مرد دروغگوست.

بر أساس مقررات قرآن کریم، تهمت زدن ومتهم کردن افراد واشخاص به اعمال منافی عفت مطلقا حرام وممنوع است. حال اگر کسی از دستور قرآن سر پیچی کند و افراد دیگر را متهم به زنا نماید، لزوما باید محاکمه شود ودادگاه می تواند یکی از تصمیمات ذیل را به اجرا بگذارد:

1 – اگر اتهام زننده چهار نفر شاهد برای اثبات ادعای خود داشته باشد که در نزد قاضی شهادت دهند که ادعای تهمت زننده درست است وما آن شخص را درحال زنا دیدیم ویا خود متهم صراحتا إقرار کند که من عمل زنا را انجام داده ام. دراین صورت شخص متهم محکوم به حد زنا می شود که صد ضربه شلاق است.

2 – اگر اتهام زننده یا فحش دهنده، یک مسلمانی را چه زن وچه مرد به عمل زنا یا لواط متهم کند ونسبت نا روا به او بدهد وچهار نفر شاهد نداشته باشد ومتهم هم اتهام را انکار کند؛ دراین صورت،‌ شخص اتهام زننده یا همان فحش دهنده به حد قذف محکوم می شود که هشتاد ضربه شلاق است.

3 – اگر کسی به همسر خود تهمت زنا بزند ومدعی شود که همسرم زنا کرده ویا فرزندی که او در شکم دارد ویا از او متولد شده است، فرزند من نیست وبرای اثبات ادعای خود چهار نفر شاهد نداشته باشد وهمسرش نیز إقرار نکند؛ دراین صورت، آن شوهر باید محکوم به حد قذف شود و هشتاد ضربه شلاق بخورد.

اما قرآن کریم، دراین مورد راه حلی دیگری را هم بیان کرده است وآن راه حل، لعان است. درصورتی که شوهرمدعی باشد که همسرش را درحال زنا دیده است و برای اثبات نظر خود به لعان متوسل شود، حد قذف درباره او اجرا نمی شود. یعنی حد قذف از او برداشته می شود.

پس، دانسته شد که لعان دارای دو سبب یا دو علت است. یعنی لعان در دو مورد اعمال می گردد:

اول، زمانی که مرد، همسر خود را متهم به زنا کند وشاهدی نداشته باشد وزنش هم إقرار نکند.

دوم، زمانی که شوهر، فرزند متولد از زن خود را نفی کند وبگوید که این بچه از من نیست.

نکته بسیار مهم

مومنان ومسلمانا وقانونگذاران کشورهای اسلامی باید توجه کنند که حکم لعان، در قسمت دوم؛ یعنی نفی ولد باطل شده است واز حیز انتفاع خارج شده است. یا بگویید که تاریخ این حکم در مورد نفی ولد منقضی شده و در زمان فعلی با آمدن آزمایش علمی دی ان ای (DNA ) دیگر متوسل شدن به لعان، رفتن به راه جاهلانه است. درست است که در زمان قدیم برای نفی فرزند چاره ای جز لعان نبوده؛ ولی امروزه، لعان که یک حکم ظنی است نمی تواند جای آزمایش علمی وقطعی را بگیرد.

واما، لعان در قسمت اول، یعنی توقف حد رجم هنوز اعتبار حقوقی وشرعی دارد.

کیفیت اجرای لعان

شیوه اجرای لعان، به دستور آیات ششم تا نهم سوره مبارکه نور به شرح زیر است:

اول، مرد چهار بار سوکند یا می کند که به خدا قسم من همسرم را درحال زنا دیده ام ودراین مورد راست می گویم ودر مرتبه پنجم می گوید: خدا مرا لعنت کند اگر دروغ بگویم.

دوم، خانم چهار بار سوکند یاد می کند که به خدا قسم شوهرم دروغ می گوید ومن زنا نکرده ام و در مرحله پنجم می گوید خدا مرا لعنت کند اگر شوهرم راست بگوید ومن زنا کرده باشم.

بدین ترتیب، مراسم لعان انجام می شود وپس از اجرای لعان، نه حد قذف بر شوهر اجرا می شود ونه حد زنا بر زن. یعنی طرفین آزاد می شوند وپرونده منع پیگرد می خورد.

آثار لعان

در زمان قدیم یا تا قبل از کشف آزمایش دی ان ای (DNA) حکم لعان دارای سه اثر حقوقی وشرعی بوده است.

اثر اول، منتفی ساختن حد قذف از شوهر.

اثر دوم، جدا ساختن زن وشوهر وحرمت ابدی آنان. یعنی پس از اجرای لعان، این زن وشوهر از هم طلاق می شوند و برای همیشه حرام می شوند ودیگر نمی توانند با هم ازدواج کنند.

اثر سوم، اثبات نفی ولد، یا تحقق نفی فرزند. یعنی اگر کسی برای نفی فرزند متولد از همسر خود متوسل به قاعده لعان می شده است؛ پس از اجرای لعان، به شرحی که گذشت؛ ثابت می شده که فرزند مال او نیست و در نتیجه مساله توارث بین این پدر وفرزند منتفی می شده وآنان از یکدیگر ارث نمی بردند؛ ولی در زمان ما وپس از کشف راه علمی آزمایش دی ان ایِ دیگراین حکم در باره نفی ولد، اعتبار خود را از دست داده است و در نتیجه کسی نمی تواند برای اثبات ادعای خود در جهت نفی فرزند، از لعان استفاده کند.